Ondanks dat er hard wordt gewerkt om hulp bij psychische problemen bespreekbaar te maken, is het voor veel mensen nog altijd moeilijk om hardop te zeggen dat er iets mis is. Er zijn niet voor niks spreekwoorden zoals ‘de vuile was niet buiten hangen’ en ‘niet lullen maar poetsen’. We zijn geneigd om maar door te gaan en privé zaken meer voor onszelf te houden. En juist daar zit de valkuil naar mijn idee. Wanneer je niet open durft te zijn over wat er dwars zit, stapelen de problemen zich op den duur op. Waar je eerst nog ‘gewoon’ somber was kun je door te wachten een flinke depressie ontwikkelen. Kwetsbaar zijn is super eng, maar uiteindelijk kun je er ook een hoop schade mee beperken. Ik schreef het al in mijn post op Instagram. Ik heb een hekel heb aan en baal van de lange wachtlijsten die er zijn in Nederland. Er is veel goede hulp alleen soms duurt het ontzettend lang voordat je aan de beurt bent! Wanneer je dan ook nog eens twijfelt of jouw klachten wel ‘erg’ genoeg zijn om hulp te zoeken, helpt dit allemaal natuurlijk niet mee.
Het verschil tussen een offday en psychische problemen
Als je voor jezelf twijfelt of je wel of geen (professionele) hulp nodig hebt is het goed om voor jezelf eens na te gaan op welke gebieden de klachten allemaal invloed hebben. Want als er in plaats van een offday sprake is van psychische klachten zul je merken dat de dingen die je voorheen nog zonder problemen deed, nu moeilijker worden. Zo wordt werk moeilijker, is de inhoud of frequentie van je sociale contacten veranderd en kan het bijvoorbeeld ook effect hebben op je relatie en of humeur. Psychische klachten zorgen er namelijk voor dat er een soort domino effect ontstaat, als je de klachten niet op tijd aandacht geeft. Mocht je aan de hand van voorgaande voorbeelden het idee hebben dat er toch iets aan de hand is, stel jezelf dan ook eens de volgende vragen:
- Weet ik waar de klachten vandaan komen?
- Heb ik het idee dat ik dit zelf op kan lossen?
- Heb ik nog hoop op een positieve afloop als het blijft gaan zoals het nu gaat?
- Maak ik mij geen zorgen om de klachten die ik ervaar?
- Heb ik nog motivatie om zelf aan de slag te gaan?
- Beweeg je voldoende, eet je voldoende en/of gezond?
Merk je dat je klachten effect hebben op meerdere gebieden? En kun je op meerdere vragen geen ‘ja’ beantwoorden? Dan is het wellicht tijd voor hulp!
Stappen in je zoektocht naar hulp
Er zijn natuurlijk verschillende vormen van hulp. En ook de hoeveelheid klachten bepaald in hoeverre je hulp nodig hebt. Er zijn dus verschillende stappen die je kan doorlopen. De meest standaard stappen zijn als volgt:
Stap 1 – De basis
Kijk eens naar je leefstijl. Ons lichaam heeft verschillende behoeftes en het is aan ons om deze te voorzien. Zo is voldoende ontspanning belangrijk. Hierbij kun je denken aan een boekje lezen, een wandeling maken, rustig sporten, creatief aan de slag etc. Ook is het belangrijk dat je voldoende beweegt, elke dag even een frisse neus haalt en dat je gezond eet. Een half uur per dag bewegen in de buitenlucht en vette hap vaker laten staan kan al een wereld van verschil maken. Er worden namelijk steeds vaker aanwijzingen gevonden dat onze psychische klachten samen hangen en/of versterkt worden door hoe gezond ons lichaam is. Merk je hierin geen verschil? Tijd voor de volgende stap. En probeer in de tussentijd de beweging en gezonde voeding zoveel mogelijk volhouden.
Stap 2 – De omgeving
Begin met praten in je omgeving over je problemen. Over de zorgen en onzekerheden die je hebt en kijk of de mensen in je omgeving een luisterend oor kunnen zijn. Soms is dit al heel helpend. Daarbij zul je ook merken dat mensen altijd goed bedoelde adviezen geven. En voor jou is het van belang om te kijken welke adviezen je wel of niet wil gebruiken. Weten dat je niet alleen bent en dat er mensen voor je klaar staan kan erg prettig zijn. Als de steun en het praten verlicht, mooi! Blijf het dan vooral doen. Zo niet? Blijf het nog steeds doen, maar probeer dan ook de volgende stap.
Stap 3 – De huisarts en POH GGZ
Professionele hulp vragen begint vaak bij de huisart. Deze moet je namelijk doorverwijzen zodat je de hulp die je ontvangt ook vergoed krijgt van de zorgverzekeraar. De huisarts kan samen met jou kijken wat voor soort probleem je hebt en welke hulp hij denkt dat daarbij past. Wat ook steeds vaker voor komt is dat de huisarts je doorverwijst naar de POH GGZ. Deze praktijk ondersteuner is gespecialiseerd in kortdurende hulp en het inschatten van het soort problematiek dat je hebt. Als de huisarts er dus niet helemaal uitkomt, kan deze praktijk ondersteuner dus altijd helpen om verder met jou te onderzoeken wat voor soort klachten je hebt. Wellicht is dit voldoende en misschien verwijst deze je door. Dit kan zowel naar de basis als naar de specialistische GGZ. Informeer bij je huisarts ook altijd even naar de wachttijden, zodat je weet hoe snel je hulp kan verwachten.
Stap 4a – De basis GGZ
Voor lichte problematiek zul je vaak doorverwezen worden naar de BGGZ. Dit is de meer kortdurende zorg waarbij je in 6 tot 10 gesprekken handvatten aangereikt zal krijgen zodat je hier weer verder mee aan de slag kan. Hierbij kun je denken aan lichte depressies, lichte angst of problemen die nog maar kort aanwezig zijn. En daarbij is het vaak ook zo dat er maar 1 probleem is. Waardoor er makkelijk op de kern gefocust kan worden. Vanuit de basis GGZ kun je ook doorverwezen worden als je merkt dat de hulp niet voldoende is of als er toch meer dan één probleem lijkt te zijn. Dan ga je naar de specialistische GGZ. En anders ben je je na een die paar gesprekken weer zelfstandig op gang!
Stap 4b – De specialistische GGZ
Wanneer de problematiek zwaarder is, er meerdere problemen zijn (comorbiditeit) en wanneer je bijvoorbeeld persoonlijkheidsproblematiek hebt kom je in de specialistische GGZ. Deze zorg is zwaarder en er is ook meer ruimte in de zorgtrajecten. Zo kan een traject in de specialistische GGZ al snel 20-30 gesprekken duren, afhankelijk van de stoornis. En vaak wordt er dan ook een psychiater bij het traject betrokken. De meeste grote GGZ instellingen hebben ook gespecialiseerde afdelingen, waardoor de problematiek nog beter behandeld kan worden omdat de professionals zich helemaal verdiept hebben in een specifieke stoornis. Binnen de specialistische GGZ zijn er ook allerlei varianten van behandeling mogelijk, van 1x per week een gesprek tot hele dagbehandelingen.
Zo zie je dus dat er veel varianten mogelijk zijn en dat wanneer je er snel bij bent, kortdurende hulp ook voor handen is. En het voordeel, je hoeft niet persé zelf te bedenken welke hulp bij je nodig is. Er zijn mensen die je hierbij kunnen helpen. Als is het natuurlijk wel altijd goed voor jezelf om mee te denken over welke soort hulp bij je past.
Onvergoede en vergoede zorg
Wellicht heb je er nog nooit van gehoord, en misschien maar goed ook. Maar sinds de zorgverzekeraars meebepalen welke stoornissen vergoed worden is er onderscheid in hulp die wel en niet vergoed wordt. Vergoedde zorg wil zeggen dat de zorgverzekering jouw behandeling (mee) betaald. Zo worden de meeste stoornissen die vermeld staan in de DSM (een handboek voor professionals waarin problemen geclusterd staan onder diagnoses) vergoed. Wat betekend dat je dus hulp krijgt die vanuit je zorgverzekering betaald krijgt. Mits je een verwijsbrief hebt en je verzekering contracten heeft met de betreffende zorgverlener. Mochten er geen contracten zijn dan kan het zijn dat je een deel zelf moet betalen. Ook wordt er bijvoorbeeld in de specialistische GGZ eigen risico in rekening gebracht. Dit kun je altijd even zelf controleren door de website van je zorgverlener te checken of bijvoorbeeld even te bellen.
In 2019 zijn er ook een aantal stoornissen die niet vergoed worden. Dit zijn bijvoorbeeld aanpassingsstoornissen (rouw, acceptatie van een ziekte, slachtoffer van een misdrijf), specifieke fobieën (angst voor spinnen etc.), relatieproblematiek, seksuele problemen, slaapproblemen, burn-out, levensfaseproblemen (vastlopen in werk, relatie, studie etc.). Bij deze problemen moet je dus zelf betalen om hulp te krijgen. De grotere instellingen zullen je dus terug verwijzen naar de huisarts wanneer je met deze problematiek komt. En als het goed is zal je huisarts je in dit geval ook niet doorsturen naar een andere instelling, maar met jou in gesprek gaan waar je wel hulp kan vinden. Omdat je zelf moet betalen, kun je ook zelf kiezen waar je deze klachten wil laten behandelen.
Alternatieven
Tegenwoordig zijn er naast de standaard stappen ook een aantal alternatieve. Zo kun je bijvoorbeeld denken aan een coach, online hulp, apps, alternatieve zorg (osteopaat, accupunctuur, reiki, haptotherapie, healings, mindfulness) of zoals ik een wandeltherapeut. De online zelfhulpprogramma’s en apps zijn bijvoorbeeld handig wanneer je lichte problematiek hebt. En niet per se ondersteuning nodig hebt van een fysiek persoon (naast je familie natuurlijk). De coach en psycholoog zijn juist goed voor wat meer hardnekkigere problematiek of wanneer je behoefte hebt aan sturing, sparren en reflectie momenten. Deze geven soms net even wat meer een stok achter de deur om aan de slag te gaan. De mate waarin dit vergoed wordt hangt met veel factoren samen, maar ga ervan uit dat je over het algemeen zelf betaald voor deze vormen van hulp. Het valt dan ook vaak onder onvergoede zorg en de tarieven hiervoor kunnen verschillen. Het voordeel hierbij is vaak wel dat je meer regie hebt over de inhoud van het programma en dat er niet per definitie een vastgestelde stoornis nodig is om hulp te krijgen. Het kan dus makkelijker afgestemd worden op de dingen die jij nodig hebt. Daarbij is de kans ook groot, dat de wachttijden korter zijn. Dus ben jij bereid om in jezelf te investeren? Dan zijn er ook hele mooie alternatieve voor professionele hulp.
Ik hoop dat ik je aan de hand van deze blog wat meer inzicht heb kunnen geven in de manier waarop je met jezelf aan de slag kan en de verschillende vormen waarop dat kan. Wanneer jij je zorgen maakt of twijfelt, beter safe than sorry! Je bent het waard om zorgvuldig mee om te gaan. Als je vragen hebt of je wil hulp schroom dan vooral niet om contact op te nemen!